Nafarroako Patxarana Adierazpen Geografikoa Reyno Gourmet ikurraren babespean dagoen kalitatezko marka bat da, INTIA sozietate publikoak bultzatu eta kudeatutako marka. Nafarroako Patxarana AGB “Elorriaren loratzea” lehen jaia ospatu du gaur Sesman. Itziar Gomez Nafarroako Gobernuko Landa Garapen eta Ingurumen kontseilariak, Adrián Subía Nafarroako Patxarana AGBaren presidenteak eta María Rosario Echávarri Sesmako alkateak hartu dute parte ekitaldian.
Sari-banaketan 6 nekazari eta 2 teknikari omendu dira, basarana etxekotu eta landaketak egiteko ikerketa bultzatu zutenak. Elorriaren loraldia Nafarroaren bihotzerako bidaia da. Udazkenean amaitzen da, basaranek heldutasuna lortu eta usain guztia garatzen dutenean.
Omenaldian, Gómez sailburuak aitortu egin nahi izan du Nafarroan elorria landu zuten lehen nekazarien lana: “gaur omenaldia egiten zaio 90eko hamarkadan ausartak izan ziren nekazarien lan garrantzitsuari, eta ordura arte basa-hazkuntza izan zuen elorria landatzearen alde egin zutenei. Nafarroako Patxarana, “Nafarroako Kalitate Izendapena” duen produktua, Estatuko lehen edari hordigarria, AG duena eta berme guztiak eskaintzen dituena kalitate-estandar gorenak betez.
Nafarroako Patxarana AGren presidenteak, Adrián Subía, bestalde, duela hogei urte baino gehiago hasitako laborantzak gogorarazi nahi izan ditu “Gogoratzen duzue noiz eskaini ziguten labore hau, inork ezagutzen ez zuena eta nekazaritza-asegurua ere ez zuena? Noiz hasi ginen Nafarroako soroetan basaran-barietateak bilatzen patxarana egiteko hoberenak zeintzuk ziren egiaztatzeko? Prunus spinosa edo elorria Foru Erkidegoan etxekotzen hasteari buruz aipamen argia eginez.
Omenaldi hunkigarria elorria lantzearen alde egin zuten nekazariei
“Elorriaren loratzea” jaiaren unerik hunkigarriena izan da Nafarroako Patxarana Adierazpen Geografikoak omenaldia egin dien unea, 1990eko hamarkadan, basaranaren etxekotze-lanetan ikerketa-urteak egin ondoren, laborantza baten aldeko apustua egin zuten nekazariei.
Ekitaldian 6 nekazari omendu dira: Ángel Eraul eta Julio Pérez (Sesma); Juanan Orduña (Funes); Juan José Martinez (Faltzes); Carlos Aramendía eta Beatriz Sagredo (Mendabia); eta prozesua hasi zuten INTIAko bi teknikariak, Álvaro Benito eta Silvia Villanueva.
Omenaldian, Adrián Subíak gogora ekarri du “mugarri asko gainditu behar izan genituen orain lursaila hauek ikusteko. Eta urrats bakoitzaren atzean, pertsona bat zegoen behar adina egiten, norabide egokian eman zedin”. Eta nabarmendu nahi izan du proiektua sortu eta babestu zuten erakunde publikoek egindako lana, halaber, ITGA, INTIA, Nafarroako Gobernua edo Kontseilu Arautzailea. Erakunde horiek izan ziren, hain zuzen ere, elorria Nafarroan etxekotzearen arrakastaren egileak.
Elorriaren etxekotzea
Izan ere, duela 35 urte, 1987an, Nafarroako Patxaranaren Kontseilu Arautzaileak, hari atxikitako destilategiek eta Nekazaritzaren Kudeaketarako Institutu Teknikoak (ITGA) prozesuari ekin zioten, eta jarraibideak ezarri zituzten basaranaren etxekotasuna lortzeko eta, horrela, fruitu horren landaketak sortzeko. Ordura arte, basaranak zuzenean lortzen ziren Prunus spinosa basa-zuhaixkatik, Nafarroako mendialdeetan oso ugaria baita.
Esperimentazio prozesua hiru urratsetan oinarritu zen:
Lehena, barietateen aukeraketa izan zen, Nafarroako geografia osoan hazten ziren basabererik onenak aukeratuz: Irati, Urbasa, Zaraitzu, Erronkari, Iruñerria, Lizarraldea. Ondoren, Sartagudako Finka Esperimentalean entseguak egiteko.
Bigarren urrats batean, eta fruta-espezieak ugaltzeko metodo eta eredu desberdinekin entseatu ondoren, Mirabolano aranondoa egokiena zela ondorioztatu zen; eskuratutako barietaterik onenak eredu zuhaitz horretan txertatzean, zuhaitz produktiboak eta indar onekoak lortzen baitziren.
Azken urratsa uzta bideragarri eta errentagarri egingo zuen sistema bat lortzea zen. Biltzeko hainbat teknika probatu ondoren, azkenean sistema bibratzaile bat aukeratu zen, aterki alderantzikatuarekin, basarana biltzeko.
Urte batzuk geroago, 1994an, etxekotzeko helburua lortu ondoren, Nafarroako Patxarana Arautzeko Kontseiluak diseinatutako proiektuaren bigarren zatiari ekin zitzaion, hau da, Nafarroako soroetan laborea ezartzeari. Elorriak hartu zituzten lehen nekazari-lursailak 2000. urtean izan ziren, eta urte hartako izozteak gorabehera, 40.000 kg lortu zituzten.
20 urte baino gehiago geroago, Nafarroak 115 hektarea ditu soil-soilik elorri beltzentzat, fruiturik onenak lortzeko.
Nafarroa, elorriak landatzen diren Europako eremu bakarra
Horregatik guztiagatik, Nafarroa Europako eskualde bakarra da, non, basaranak aurkitzeaz gain, fruitua landatu ere egiten den, eta, ondorioz, Espainia mailan patxaran gehien ekoizten duena da. Gaur egun, 800.000 kilo basarana biltzen dira, eta edari hordigarri honen ekoizpena 3,3 milioi litrotik gorakoa da urtean.
Nafarroako Patxarana basaranekin egiten da, gehigarririk, usaingarririk eta koloratzailerik erabili gabe. Zazpi dira Nafarroako Patxaran Adierazpen Geografikoaren erregistroan izena eman duten enpresak, eta Nafarroako patxaranez egindako litroen ia % 100 Nafarroako basaranekin ekoizten dira
Hauek dira Nafarroako enpresak: DZ Licores (Pacarán Zoco), Destilerías La Navarra, Baines likoreak, Hijos de Pablo Esparza, Bodegas Navarras (Basarana Taldea), Licores Azanza, J. Etxabarri Licores Usua eta Ordoki Ardoak eta Likoreak.
